มินามีเรื่องเล่า พลเอก พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระกำแพงเพ็ชรอัครโยธิน กับงานด้านกิจการรถไฟ

มินามีเรื่องเล่า พลเอก พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระกำแพงเพ็ชรอัครโยธิน กับงานด้านกิจการรถไฟ

............

สวัสดีครับ ผมมาถึงเมืองพัทลุงเรียบร้อยแล้ว และขออนุญาตเล่าพระภารกิจด้านกิจการรถไฟของ พลเอก พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระกำแพงเพ็ชรอัครโยธิน นะครับ

ในปี พ.ศ. ๒๔๓๓ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๕) ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ ตั้งกรมรถไฟขึ้น สังกัดอยู่ในกระทรวงโยธาธิการ โดยมีนายช่างชาวเยอรมัน เป็นเจ้ากรมรถไฟ และมีชาวต่างประเทศเป็นผู้ควบคุมการบริหารทั้งหมด 

กิจการรถไฟดำเนินการไปจนเมื่อวันที่ ๑๕ มกราคม พ.ศ. ๒๔๕๖ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๖) ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งแผนกรถไฟ ในกองทัพบก โดยส่งนายทหารไปฝึกหัดการเดินรถไฟและงานช่างกลในโรงงานมักกะสัน 

ต่อมาเมื่อเกิดสงครามโลกครั้งที่ ๑ ในปี พ.ศ. ๒๔๕๙ ประเทศไทยอยู่ฝ่ายสัมพันธมิตร ทำให้ตำแหน่งเจ้ากรมรถไฟสายเหนือว่างลง พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๖) จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้กรมขุนกำแพงเพ็ชรอัค

รโยธิน รักษาราชการในตำแหน่ง เจ้ากรมรถไฟสายเหนือ 

ต่อมาในปี พ.ศ. ๒๔๖๐ กรมขุนกำแพงเพ็ชรอัครโยธิน ทรงได้รับการแต่งตั้งให้ ดำรงตำแหน่งผู้บังคับบัญชากรมรถไฟหลวง 

พระองค์ทรงเป็นคนไทยพระองค์แรกที่ดำรงตำแหน่งนี้ โดยในช่วงแรกที่พระองค์เข้ารับตำแหน่งนั้นมีคนไทยทำงานกับกรมรถไฟอยู่น้อยมาก ส่วนใหญ่เป็นชาวต่างชาติ มีทั้งเยอรมัน อังกฤษ อิตาเลียน อินเดีย ซีลอน (ศรีลังกา) และชาวพม่า 

กรมขุนกำแพงเพ็ชรอัครโยธินจึงทรงระดมคนไทยจากทหารช่าง กรมแผนที่ และคนไทยที่สามารถสื่อสารภาษาอังกฤษได้จากห้างร้านต่าง ๆ เพื่อให้เข้ามาทำงานรถไฟ และยังทรงฝึกฝน แนะนำสั่งสอนคนไทย ให้มีความสามารถในกิจการรถไฟด้วยพระองค์เองอีกด้วย

นอกจากนี้ พระองค์ยังขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตส่งนักเรียนไทยไปศึกษาในต่างประเทศ เพื่อศึกษาวิชาการรถไฟและการพาณิชย์ โดยรุ่นแรก ๆ ได้ส่งไปประเทศสหรัฐอเมริกา ต่อมาจึงส่งไปประเทศฝั่งยุโรป เนื่องจากมีค่าใช้จ่ายน้อยกว่า 

เมื่อนักเรียนเหล่านี้สำเร็จการศึกษาแล้ว จึงได้กลับมารับราชการในกรมรถไฟหลวง พระองค์ทรงเห็นว่ากิจการรถไฟเป็นเรื่องที่มีความสำคัญสำหรับประเทศ จึงทรงบุกเบิก พัฒนาและวางรากฐานกิจการรถไฟให้เจริญรุดหน้าในหลายด้าน อาทิ การรวมกรมรถไฟสายเหนือและสายใต้เป็นกรมเดียวกัน จัดให้มีพระราชบัญญัติจัดวางการรถไฟให้เป็นมาตรฐานสากล การขยายเส้นทางเดินรถไฟสายใต้ สายเหนือ สายตะวันออกเฉียงหนือ และสายตะวันออก

พระองค์ทรงปรับปรุงการให้บริการและบุคลากรของกรมรถไฟ ตลอดจนการสร้างรถไฟพระที่นั่ง อีกทั้งทรงนำเทคโนโลยีสมัยใหม่มาพัฒนากิจการรถไฟให้บังเกิดผลดีรวดเร็ว และสะดวกในการปฏิบัติงาน ทรงปรับปรุงสัญญาณประแจกลและโทรคมนาคมของกรมรถไฟหลวง โดยริเริ่มใช้โทรศัพท์ทางไกล โทรศัพท์อัตโนมัติ และเครื่องตราทางสะดวกแทนการขอทางด้วยเครื่องโทรเลข ตลอดจนการใช้รถจักรดีเซลและการเดินรถด้วยไฟฟ้า

 

นอกจากนี้ พระองค์ยังได้ทรงดำริที่จะสร้างไซโล (Silo) ขึ้นไว้ตามสถานีที่มีการขนส่งข้าวเปลือกจำนวนมากทางรถไฟ

 

มีการสร้างทางคู่ในตอนที่จำเป็น การเปิดเดินรถไฟในเวลากลางคืนอีกด้วย นะครับ

ด้วยพระดำริและพระมหากรุณาธิคุณของพระองค์ที่ทรงมีต่อกิจการงานของรถไฟ ก่อให้เกิดคุณประโยชน์ และความเจริญก้าวหน้าแก่ประเทศชาติ ตลอดจนประชาชนคนไทยอย่างมหาศาล จึงทรงได้รับการขนานพระนามเป็น "บิดาแห่งกิจการรถไฟไทยยุคใหม่" นะครับ

นับได้ว่าเป็นพระมหากรุณาธิคุณของพระองค์ที่มีต่อกิจการรถไฟของไทยเป็นอย่างยิ่ง 

นอกจากนี้พระองค์ยังมีบทบาทสำคัญในการพัฒนางานด้านการโรงแรมและการท่องเที่ยว งานด้านการทหารช่าง งานด้านการสื่อสาร  ซึ่งพระองค์ทรงก่อกำเนิดทหารสื่อสาร นอกจากนี้ยังมีงานด้านการพาณิชย์และการออมเงิน อีกด้วย

ด้วยพระภาระงานมากมายในหลายด้าน ทำให้มีพระอนุสาวรีย์และพระรูปหล่อของพระองค์ท่านในหน่วยงานต่าง ๆ เช่น ที่บริเวณตึกบัญชาการ การรถไฟแห่งประเทศไทย ที่โรงแรมรถไฟหัวหิน ที่กองบัญชาการกรมการทหารช่าง ค่ายภาณุรังษี จังหวัดราชบุรี ที่กองทหารสื่อสาร ที่ค่ายกำแพงเพชรอัครโยธิน จังหวัดสมุทรสาคร และที่ธนาคารออมสิน สำนักงานใหญ่ เป็นต้น

ขอน้อมรำลึกพระกรุณาธิคุณของพระองค์ครับ

ข้อมูลประกอบการเล่าเรื่อง

- วารสารรถไฟสัมพันธ์ Volume 6 : 2022

- ราชสกุลวงศ์