มินามีเรื่องเล่า พระประวัติ พลเอก พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระกำแพงเพ็ชรอัครโยธิน

มินามีเรื่องเล่า พระประวัติ พลเอก พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระกำแพงเพ็ชรอัครโยธิน

สวัสดีครับ วันนี้ผมใช้บริการรถไฟทักษิณารัถย์เพื่อเดินทางไปพัทลุง

พูดถึงรถไฟ รู้สึกว่าผูกผันกับทุกคน โดยเฉพาะกับตัวผมเมื่อสมัยยังเป็นเด็กบางซื่อ กรุงเทพฯ บ้านอยู่ไม่ไกลจากสถานีบางซื่อ เดินเล่น เตะฟุตบอลแถวย่านพหลโยธิน เดี๋ยวนี้เป็นพื้นที่ของสถานีกลางบางซื่อ (Bang Sue Grand Station) ต่อมาเปลี่ยนชื่อเป็นสถานีกลางกรุงเทพอภิวัฒน์ (Krung Thep Aphiwat Central Terminal Station) 

แต่ผมไม่ได้พูดถึงสถานีกลางกรุงเทพอภิวัฒน์นะครับ จะขอเล่าถึงพระประวัติของพลเอก พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระกำแพงเพ็ชรอัครโยธิน ผู้เป็นพระบิดาแห่งการรถไฟไทยยุคใหม่นะครับ

พลเอก พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระกำแพงเพ็ชรอัครโยธิน ทรงพระนามเดิมว่า พระองค์เจ้าบุรฉัตรไชยากร ทรงเป็นพระราชโอรสองค์ที่ ๓๕ ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่๕) กับเจ้าจอมมารดาวาด (สกุลเดิม กัลยาณมิตร) ประสูติเมื่อวันจันทร์ เดือน ๓ ขึ้น ๔ ค่ำ ปีมะเส็ง ตรงกับวันที่ ๒๓ มกราคม พ.ศ. ๒๔๒๔ ทรงเป็นต้นราชสกุล ฉัตรชัย ณ อยุธยา 

พลเอก พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระกำแพงเพ็ชรอัครโยธินทรงศึกษาหนังสือไทยที่โรงเรียนพระตำหนักสวนกุหลาบ  ในพระบรมมหาราชวัง โดยมีพระยาโอวาทวรกิจ (แก่น) เป็นผู้ถวายพระอักษร 

ต่อมาในปี พ.ศ. ๒๔๓๗ เสด็จไปทรงศึกษาทางด้านโยธาธิการในยุโรป ที่โรงเรียนแฮโรว์ ประเทศอังกฤษ และทรงไปศึกษาวิชาวิศวกรรมที่ตรินิตี้คอลเลจ มหาวิทยาลัยเคมบริดจ์ และวิชาทหารช่างที่แชทแฮม ประเทศอังกฤษ 

พระองค์ทรงดำรงตำแหน่งที่สำคัญ ทั้งทหารและพลเรือน ตามลำดับ ดังนี้ ครับ

- วันที่ ๖ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๔๕ ได้รับพระยศเป็น นายร้อยตรี เหล่าทหารช่าง 

- วันที่ ๑๐ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๔๗ ทรงรับสัญญาบัตรเป็น นายพันตรี เหล่าทหารช่าง 

- วันที่ ๒๑ กันยายน พ.ศ. ๒๔๔๙ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าๆ ให้เลื่อนพระยศเป็น นายพันเอก จเรทหารช่าง 

- วันที่ ๒๗ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๔๙ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สถาปนาพระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าบุรฉัตรไชยากรเป็นกรมหมื่นกำแพงเพ็ชรอัครโยธิน 

- วันที่ ๑๑ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๕๑ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เลื่อนพระยศเป็น นายพลตรี และเป็น ผู้บัญชาการกองพลที่ ๑ รักษาพระองค์ เป็นราชองครักษ์พิเศษ และทรงดำรงตำแหน่ง จเรทหารช่าง 

- วันที่ ๙ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๕๔ ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงดำรงตำแหน่ง แม่ทัพกองทัพที่ ๑ 

- วันที่ ๑๑ เมษายน พ.ศ. ๒๔๕๕ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าๆ ให้เลื่อนพระยศเป็น นายพลโท 

- วันที่ ๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๕๖ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ทรงดำรงตำแหน่ง จเรทหารบก และจเรทหารช่าง 

- วันที่ ๑๑ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๕๙ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สถาปนาพระอิสริยยศเป็น กรมขุนกำแพงเพ็ชรอัครโยธิน 

- วันที่ ๕ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๖๐ ทรงดำรงตำแหน่งผู้บัญชาการกรมรถไฟหลวงชั่วคราว 

- วันที่ ๑ เมษายน พ.ศ. ๒๔๖๒ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าๆ ให้เลื่อนพระยศเป็น พลเอก 

- วันที่ ๑๑ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๖๕ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เลื่อนพระอิสริยยศเป็น กรมหลวงกำแพงเพ็ชรอัครโยธิน 

- วันที่ ๑๕ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๖๙ พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ทรงดำรงตำแหน่ง เสนาบดีกระทรวงพาณิชย์ และคมนาคม 

- วันที่ ๘ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๗๒ พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เลื่อนพระอิสริยยศเป็น พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระกำาแพงเพ็ชรอัครโยธิน ประชาธิบดินทรเจษฎภาดา ปิยมหาราชวงศ์วิศิษฎ์ อเนกยนตรวิจิตรกฤตยโกศล วิมลรัตนมหาโยธาธิบดี ราชธุรันธรีมโหฬาร พาณิชยการคมนาคม อุดมรัตนตรัยสรณธาดา มัททวเมตตาชวาศรัย ฉัตรชัยดิลกบพิตร

- วันที่ ๒๑ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๗๔ พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็น อภิรัฐมนตรี 

ภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครองในประเทศไทย เมื่อวันที่ ๒๔ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๗๕ พลเอก พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระกำแพงเพ็ชรอัคร์โยธิน ทรงพาครอบครัวเสด็จประทับ ณ ประเทศสิงคโปร์ และสิ้นพระชนม์ที่ประเทศสิงคโปร์ เมื่อวันที่ ๑๔ กันยายน พ.ศ. ๒๔๗๙ คำนวนพระชันษาได้ ๕๔ ปี ๗ เดือน ๒๒ วัน พระชายาได้เชิญพระศพกลับประเทศไทย 

พระศพของพระองค์ประดิษฐาน ณ พระที่นั่งทรงธรรม วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนารามราชวรวิหาร ได้มีพิธีพระราชกุศลทักษิณานุปทานในวันที่ ๘-๙ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๗๙ และมีพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ เมื่อวันที่ ๒ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๘๐ ณ พระเมรุ วัดเทพศิรินทราวาส 

ด้วยพระเกียรติคุณนานัปการของพลเอก พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระกำแพงเพ็ชรอัครโยธิน ทางราชการจึงได้กำหนดให้วันที่ ๑๔ กันยายนของทุกปีเป็น "วันบุรฉัตร" 

ภายหลังเมื่อมีการตัดถนนเชื่อมระหว่างถนนพหลโยธินกับถนนวิภาวดีในพื้นที่ของการรถไฟฯ ในปีพุทธศักราช ๒๕๒๑ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุยเดช บรมนาถบพิตร สมเด็จพระบรมชนกนาถ (รัชกาลที่ ๙) จึงทรงพระราชทานนามว่า "ถนนกำแพงเพชร" เพื่อระลึกถึงพระองค์

ด้านพระมหากรุณาธิคุณที่มีต่อกิจการรถไฟ ขออนุญาตนำเสนอในวันพรุ่งนี้ เมื่อผมเดินทางถึงพัทลุงแล้วนะครับ

ข้อมูลประกอบการเล่าเรื่อง

- วารสารรถไฟสัมพันธ์ Volume 6 : 2022

- ราชสกุลวงศ์