มินามีเรื่องเล่า กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ ตอนหลวงรักษาราชทรัพย์ (รักษ์ เอกะวิภาต)

มินามีเรื่องเล่า กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ ตอนหลวงรักษาราชทรัพย์ (รักษ์ เอกะวิภาต)

          สวัสดีครับ วันนี้ขออนุญาตเล่าความเป็นมาว่าทำไมต้องเขียนเรื่องของกรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์นะครับ ไม่มีอะไรเป็นเหตุบังเอิญนะครับ

ผมไม่ค่อยคิดถึงความบังเอิญ แต่ค่อนข้างเชื่อมั่นในเรื่องฟ้าดินกำหนด ทำไมถึงเชื่อเช่นนี้ครับ ขออนุญาตเล่าที่มาของการเขียนเรื่องของกรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ให้ฟังนะครับ

เรื่องของเรื่องมีอยู่ว่า พวกเราชาวเกษียณชน ๕ คน เป็นเพื่อนเรียนด้วยกันมาที่มหาวิทยาลัยศิลปากร เมื่อเกษียณอายุราชการแล้ว ได้พบกันบ่อยขึ้น คราวนี้เพื่อน ๆ ได้จัดทำโครงการเดินทางไปกราบคารวะอาจารย์ที่อำเภอท่าชนะ จังหวัดสุราษฎร์ธานี และได้เดินทางไปเยี่ยมพี่น้องผองเพื่อนที่พังงาและกระบี่ พูดง่าย ๆ คือโครงการเที่ยวนะครับ ผมโชคดีที่ได้รับเชิญให้ร่วมเดินทางไปด้วย

เรื่องการเดินทางเกี่ยวข้องอะไรกับเรื่องของกรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์

ขอรวบรัดตัดตอนว่า วันที่ ๑๘ พฤษภาคม พวกเราออกเดินทางจากกระบี่โดยมีกำหนดการมาพักที่จังหวัดชุมพร แน่นอน เราต้องมากราบกรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ที่ศาลของพระองค์ ณ หาดทรายรี

พวกเรามาถึงที่หาดทรายรีตอนย่ำค่ำ หารีสอร์ทพัก ในใจพากันคิดว่าศาลของพระองค์ท่านคงปิดแล้ว แต่เจ้าของรีสอร์ทบอกว่า ยังไม่ปิด ให้เดินทางไปได้ ตอนนี้ทหารเรือกำลังจัดเตรียมพิธีฉลองครบรอบร้อยปีของท่านเสด็จเตี่ยอยู่

          ไม่รอช้า พวกเรารีบไปที่ศาลฯ ทันที

          ก่อนถึงศาลของเสด็จเตี่ย มีวัดชื่อวัดเขตอุดมศักดิ์ กำลังจัดงานบุญ พวกเรายังไม่ได้เข้าไปในวัด แต่เลยไปที่ศาลกรมหลวงชุมพรฯ ที่นั้น บรรดาทหารเรือและผู้ที่เกี่ยวข้องกำลังยุ่งอยู่กับการจัดเตรียมการสำหรับทำพิธีน้อมรำลึกถึงการสิ้นพระชนม์ของพระองค์ท่านในวันพรุ่งนี้ วันที่ ๑๙ พฤษภาคม ซึ่งถือว่าเป็นวันกองทัพเรือไทย

          พวกเราไม่รอช้า รีบเข้าไปกราบบูชาศาลของพระองค์ท่าน ผมสังเกตว่า เพื่อนหญิงของผมคนหนึ่ง ซึ่งเป็นหัวหน้าทีมในการเดินทาง และเป็นเจ้าของรถและขับรถให้พวกเราตลอดเส้นทาง แสดงความเคารพศรัทธาต่อกรมหลวงชุมพรฯ มาก

ขณะที่พวกเรากำลังกราบไหว้บูชาเสด็จเตี่ย กรมหลวงชุมพรฯ และถ่ายรูปกัน เพื่อนของเราคือ คุณครูรัชภรณ์ (แหม่ม) กราบไหว้บูชาเสด็จในกรมฯ และได้แยกไปทำพิธีและจุดประทัดตามลำพัง เมื่อกลับมาหาพวกเรา เธอบอกกับพวกเราว่า ดีใจที่สุดที่ได้มีโอกาสมากราบเคารพศาลกรมหลวงชุมพรฯ

“ปู่ของแหม่มเคยรับราชการใกล้ชิดกับพระองค์ท่าน นับเป็นบุญกุศลของแหม่มที่ได้มีโอกาสมาร่วมงานพิธีนี้”

          วันรุ่งขึ้น ๑๙ พฤษภาคม พวกเรากำลังจะเดินทางกลับเข้ากรุงเทพฯ นับว่ามีวาสนาที่พวกเราได้มีโอกาสพบนายทหารเรือท่านหนึ่ง ท่านเชิญให้พวกเราเข้าร่วมพิธีบวงสรวงศาลกรมหลวงชุมพรฯ พวกเราจึงได้ไปเข้าร่วมพิธี

          ได้เวลาสมควร พวกเราขอเดินทางกลับก่อน ระหว่างที่ขับรถกับกรุงเทพฯ เพื่อนครูรัชภรณ์ (แหม่ม) ได้เล่าให้พวกเราฟังว่า คุณปู่ของเธอ คือหลวงรักษาราชทรัพย์ (รักษ์ เอกะวิภาต) ท่านได้มีโอกาสรับใช้เสด็จในกรมฯ พวกเรารู้สึกตื่นเต้นและสนใจเรื่องราว เพื่อนแหม่มบอกว่าจะพยายามหาเรื่องราวของท่านมาให้พวกเราได้รับทราบ

          เมื่อกลับมาถึงบ้านกันแล้ว เพื่อนแหม่มได้ส่งรูปภาพและเรื่องของท่านหลวงรักษาราชทรัพย์มาทางไลน

          พอดี ผมได้อ่านหนังสือเรื่อง “ให้โลกทั้งหลายเขาลือ เสด็จเตี่ย “กรมหลวงชุมพรฯ” แต่งโดยท่านศรัณย์ ทองปาน ท่านได้กล่าวถึงหลวงรักษาราชทรัพย์ ผมจึงขออนุญาตนำข้อความจากหนังสือของท่านศรัณย์ ทองปาน มาถ่ายทอดให้ทุกท่านทราบครับ

          ด้วยวัยเกือบ ๗๐ ปี นาวาตรี หลวงรักษาราชทรัพย์ (รักษ์ เอกะวิภาต, ๒๔๒๖-เดือนธันวาคม ๒๔๙๘) อดีตนายทหารการเงินของกองทัพเรือซึ่งเคยมีโอกาสรับใช้ใกล้ชิดกรมหลวงชุมพรฯ เริ่มเขียนจดหมายเล่าเรื่องเสด็จในกรมฯ ตามที่ทานเคยรับรู้ส่งมาให้ ซึ่งบรรณาธิการได้ทยอยตีพิมพ์เผยแพร่ผ่านหน้ากระดาษของนาวิกศาสตร์

          เกือบ ๔๐ ปีให้หลังจากที่กรมหลวงชุมพรฯ เคยทรงมีบทความลงพิมพ์ใน นาวิกศาสตร์ ตั้งแต่ฉบับแรกสุดในปี ๒๔๖๐ นี่คือการแปรรูป “เรื่องเล่า” และ “ความทรงจำ” เกี่ยวกับเสด็จในกรมฯ ให้เป็นลายลักษณ์อักษร เพื่อส่งต่อให้แก่คนรุ่นหลังในวงกว้างผ่านสื่อสิ่งพิมพ์ อันถือเป็นปรากฏการณ์สำคัญยิ่งในการประกอบสร้างพระประวัติของ “เสด็จเตี่ยกรมหลวงชุมพรฯ”

          ในจดหมายเหล่านั้น หลวงรักษาราชทรัพย์เรียกขานพระองค์ว่า “เจ้าพ่อ” ทุกคำ

          ในหนังสือ “ให้โลกทั้งหลายเขาลือ เสด็จเตี่ย “กรมหลวงชุมพรฯ” ท่านศรัณย์ ทองปาน ได้ถ่ายทอดเรื่องเล่าของหลวงรักษาราชทรัพย์ (รักษ์ เอกะวิภาต) ตอนที่กรมหลวงชุมพรฯ ได้พบกับหลวงปู่ศุข วัดปากคลองมะขามเฒ่า จังหวัดชัยนาท มีใจความดังนี้ครับ

          “...ต่อมาเดือน ๕ หน้าร้อน เจ้าพ่อเสด็จประพาสตากอากาศไปทางเหนือ มีเรือกลไฟ ๑ ลำ จูงเรือพระประเทียบที่ประทับ ได้ไปจอดหุงข้าวต้มแกงที่ศาลาวัดมะขามเฒ่า ในวันนั้นบังเอิญท่านอาจารย์วัดมะขามเฒ่าใช้เด็กวัดไปตัดหญ้าที่ดงต้นกล้วย ๆ ที่ออกปลีที่แก่แล้วมี ๗-๘ ต้น เด็กวัดก็ตัดหัวปลีกล้วยมากองไว้ พอตกเวลาบ่ายท่านอาจารย์ก็ลงมาจากกุฏิดูเด็กที่ตัดกล้วยแล้วไปนั่งอยู่ที่กองหัวปลีกล้วย ท่านเอาหัวปลีที่กองอยู่นั้นมาลูบ ๆ คลำ ๆ สักครู่หนึ่งก็วางหัวปลีลงที่ดิน หัวปลีนั้นก็กลายเป็นกระต่ายวิ่งเพ่นพ่านไปหมด เจ้าพ่อเห็นเข้าก็เรียกคนในเรือให้มองดู อีกสักครู่หนึ่งท่นก็เรียกกระต่ายที่วิ่งอยู่นั้นาที่ท่าน ๆ ก็จับกระต่าย ๆ ก็กลับกลายเป็นหัวปลีไปอย่างเดิม เมื่อเจ้าพ่อเห็นดังนั้นก็เลื่อมใสนับถือท่านอาจารย์วัดมะขามเฒ่าทันที แล้วเจ้าพ่อก็เสด็จขึ้นไปหาอาจารย์ที่ดงต้นกล้วย พร้อมด้วยบริวาร ๓ คน...คุยกันสักครู่ใหญ่ท่านอาจารย์ก็เชิญขึ้นไปคุยกันที่กุฏิ คุยกันไปคุยกันมา เจ้าพ่อก็พอพระทัย ประมาณ ๔-๕ ทุ่มจึงได้เสด็จกลับลงมาประทับเรือ ทางฝ่ายท่านอาจารย์ก็ไม่รู้เหมือนกันว่าเป็นใคร รุ่งขึ้นจึงให้คนไปสืบถามพวกที่มากับเจ้าพ่อ จึงได้รู้ความว่านี่แหละพระองค์เจ้าอาภากร ลูกในหลวงรัชกาลที่ ๕ เมื่อท่านอาจารย์ทราบดังนั้นก็พอใจมาก...”

          นอกจากตอนที่กรมหลวงชุมพรฯ ได้พบกับหลวงปู่ศุขแล้ว หลวงรักษาราชทรัพย์ ยังบันทึกเหตุการณ์ช่วงที่สยามเข้าสู่สงครามโลกครั้งที่ ๑ ครั้งนั้นเสด็จในกรมฯ กลับเข้ามารับราชการ โดยเสด็จมายังกระทรวงทหารเรือเพื่อรายงานตัวในฐานะ “นายทหารกองหนุน ไม่มีเบี้ยหวัด”

หลวงรักษาราชทรัพย์ ซึ่งอยู่ในเหตุการณ์ เล่าว่า

“พอถึงเวลาย่ำรุ่ง ยังไม่สว่างดี เห็นเรือกลไฟลำหนึ่งแล่นตรงมาที่โป๊ะที่ ๑ ต่างคนต่างมองดู พอถึงโป๊ะที่ ๑ เสด็จในกรมฯ ก็เสด็จขึ้น ทรงฉลองพระองค์แต่งทหาร สวมเสื้อกางเกงสีกากี คาดกระบี่ยาว ทหารที่อยู่ในที่นั้นร้องเสียงดังลั่นว่า ‘เจ้าพ่อเสด็จมาช่วยแล้ว ๆ’...”

ต่อมาพระองค์ท่านได้กลับเข้ารับราชการในกระทรวงทหารเรืออีกครั้งหนึ่ง

ท่านศรัณย์ ทองปาน ให้ข้อมูลเกี่ยวกับหลวงรักษาราชทรัพย์ไว้ว่า

          สองปีต่อมา ในเดือนธันวาคม ๒๔๙๘ หลวงรักษาราชทรัพย์ถึงแก่กรรม สิริอายุได้ ๗๒ ปี

          หลวงรักษาราชทรัพย์ (รักษ์ เอกะวิภาต) ท่านได้เขียนหนังสือเล่าเรื่องเกร็ดพระประวัติของเสด็จในกรมฯ ฉบับหลวงรักษาราชทรัพย์ ซึ่งท่านศรัณย์ ทองปาน เข้าใจว่าคงจะพิมพ์รวมเล่มครั้งแรกเป็นอนุศรณ์งานพระราชทานเพลิงศพของหลวงรักษาราชทรัพย์เมื่อเดือนมีนาคม ๒๔๙๙ โดยใช้ชื่อหน้าปกว่า เกียรติประวัติ กรมหลวงชุมพรเขตร์อุดมศักดิ์ เวทย์มนต์ ตำรายาจากคัมภีร์ของ (เจ้าพ่อ)

          ต่อมากองประวัติศาสตร์ กรมยุทธการทหารเรือ นำมารวมพิมพ์ในหนังสือ อนุสรณ์พิธีเปิดกระโจมไฟชุมพรเขตอุดมศักดิ์ ที่แหลมปู่ตา อำเภอสัตหีบ จังหวัดชลบุรี เมื่อปี ๒๕๐๓

          ผมเข้าใจความรู้สึกของเพื่อนครูรัชภรณ์ว่า มีความภาคภูมิใจในบรรพบุรุษของเพื่อนเพียงใด คุณปู่ของเพื่อนได้มีโอกาสรับใช้เสด็จในกรมฯ และถ่ายทอดเรื่องราวของพระองค์ท่านให้อนุชนรุ่นหลังได้รับทราบ นับว่ามีประโยชน์ต่อสาธารณชน

ผมหวังว่าจะได้มีโอกาสอ่านงานของท่านสักวัน และจะได้นำเรื่องราวที่ท่านแต่งไว้มาถ่ายทอดให้ทุกท่านได้ทราบครับ

 

แหล่งข้อมูลประกอบการเล่าเรื่อง

ศรัณย์ ทองปาน.  (๒๕๖๓).  ให้โลกทั้งหลายเขาลือ : “เสด็จเตี่ย” กรมหลวงชุมพรฯ.  นนทบุรี : สารคดี.  

                                                หลานสาวของนาวาตรีหลวงรักษาราชทรัพย์ (รักษ์ เอกะวิภาต)