มินามีเรื่องเล่า เราเป็นญาติกันที่พัทลุง ท้าวทรงกันดาล พี่สาวของท่านแป้น ตอนที่ ๘

 

มินามีเรื่องเล่า เราเป็นญาติกันที่พัทลุง ท้าวทรงกันดาล พี่สาวของท่านแป้น ตอนที่ ๘

มารู้จักความเป็นมาของพี่น้องของท่านแป้นกันนะครับ

ท่านที่มีความสำคัญคือ ท้าวทรงกันดาล (ทองมอญ หรือทองคำ)  

ท้าวทรงกันดาล (ทองมอญ หรือทองคำ) มีส่วนสำคัญที่ทำให้เชื้อสายของทั้งสามราชวงศ์ ได้เป็นทองแผ่นเดียวกัน ราชวงศ์ทั้งสาม คือ ราชวงศ์กรุงเก่า ราชวงศ์กรุงธนบุรี และราชวงศ์จักรี

คำว่า “ทรงกันดาล” แปลว่า “อยู่ตรงกลาง” มาจากภาษาเขมร คือผู้ทีอยู่จุดศูนย์กลาง ในสมัยก่อนข้าราชบริพารฝ่ายในมีความสำคัญไม่น้อยกว่าข้าราชบริพารฝ่ายหน้า ในสมัยกรุงธนบุรี ตำแหน่ง “ท้าวทรงกันดาล” เป็นตำแหน่งสูงสุดของข้าราชบริพารฝ่ายใน คล้ายกับตำแหน่ง “แม่วัง” (ปเรตร์ อรรถวิภัชน์.  (๒๕๖๓).  ตามรอยสมเด็จพระเจ้าตากสินและขุนนางคู่พระทัย ใครเป็นใครในวันยึดกรุงธนบุรี.  สำนักพิมพ์สยามความรู้. หน้า ๒๘๘-๒๘๙.)

ประวัติของท้าวทรงกันดาล (ทองมอญ) ได้มีผู้เล่าเรื่องไว้หลายแบบ เท่าที่พอนำเสนอได้มีดังนี้

ในสมัยกรุงศรีอยุธยา หม่อมเจ้าชายท่านหนึ่ง (ไม่ทราบนาม) สมรสกับสาวมอญผู้หนึ่ง มีบุตรธิดา ๓ คน ได้แก่ ซวน (ช) ต่อมารับราชการตำแหน่งเจ้าพระยารามจัตุรงค์ ในสมัยกรุงธนบุรี คนที่สองชื่อทองคำหรือทองมอญ (ญ) และคนสุดท้อง ชื่อ แป้น (ญ) เป็นภรรยาพระยาพัทลุง (ขุน หรือขุนคางเหล็ก)

ในสมัยกรุงธนบุรี หม่อมทองมอญได้รับโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งให้เป็น “เจ้าคุณใหญ่ท้าวทรงกันดาล” ดูแลข้าราชบริพารฝ่ายในทั้งหมดของพระราชวังกรุงธนบุรี (ปเรตร์ อรรถวิภัชน์.  (๒๕๖๓).  ตามรอยสมเด็จพระเจ้าตากสินและขุนนางคู่พระทัย ใครเป็นใครในวันยึดกรุงธนบุรี.  สำนักพิมพ์สยามความรู้. หน้า ๒๘๙-๒๙๐.)

ท้าวทรงกันดาล (ทองมอญ หรือทองคำ) สมรสกับหม่อมเจ้าองค์หนึ่ง เป็นเจ้านายจากราชวงศ์กรุงเก่า มีบุตรธิดา ๕ คน คือ (ปเรตร์ อรรถวิภัชน์.  (๒๕๖๓).  ตามรอยสมเด็จพระเจ้าตากสินและขุนนางคู่พระทัย ใครเป็นใครในวันยึดกรุงธนบุรี.  สำนักพิมพ์สยามความรู้. หน้า ๒๘๙-๒๙๐.)

๑. หม่อม (ญ) ไม่ทราบชื่อ ถูกพม่าจับตัวไปตอนเสียกรุง

๒. หม่อมอ่อน (หม่อมราชวงศ์อ่อน) (ช) รับราชการเป็นพระศรีวิโรจน์ เจ้ากรมเศรฐิในรัชกาลที่ ๒ หม่อมอ่อนท่านเป็นปู่ของพระยาสุรบดินทร์ฤไชย (โนรี) ผู้สำเร็จราชการเมืองชัยนาทในรัชกาลที่ ๔ และเป็นคุณทวดของพระยาไชยนันทน์พิพัทธพงศ์ (เชย ไชยนันทน์) ผู้สำเร็จราชการเมืองชัยนาทและองคมนตรีในรัชกาลที่ ๖

๓. หม่อมทิม (หม่อมราชวงศ์ทิม) (ญ) เป็นเจ้าจอมมารดาทิมในสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช มีพระโอรสพระนามว่า พระองค์เจ้าอัมพวัน

๔. (ช) หม่อมทับ (หม่อมราชวงศ์ทับ) รับราชการเป็นเสมียนตราพระคลังมหาสมบัติในรัชกาลที่ ๒ หม่อมทับดำรงตำแหน่งพระอักษรสมบัติ (ทับ) และได้สมรสกับท่านผ่อง (ธิดาของพระยาพัทลุง (ทองขาว) กับท่านปล้อง ท่านผ่องมีศักดิ์เป็นหลานของพระอักษรสมบัติ (ทับ) เนื่องจากท่านผ่องเป็นบุตรีของพระยาพัทลุง (ทองขาว) ซึ่งเป็นบุตรชายของท่านแป้น และท่านแป้นเป็นน้องสาวของท้าวทรงกันดาล (ทองมอญ) ผู้เป็นมารดาของพระอักษรสมบัติ (ทับ) ดังนั้น พระอักษรสมบัติ (ทับ) จึงมีศักดิ์เป็นอาของท่านผ่อง และท่านผ่องมีศักดิ์เป็นหลานของพระอักษรสมบัติ (ทับ) และพระอักษรสมบัติ (ทับ) กับท่านผ่องมีบุตรีชื่อทรัพย์ ซึ่งเป็นเจ้าจอมมารดาทรัพย์ในรัชกาลที่ ๓

๕. หม่อมกมุด (หม่อมราชวงศ์กมุด) (ช) ไม่ทราบประวัติ

หนังสือ “เลาะวัง” (จุลลดา ภักดีภูมินทร์.  ๒๕๖๔.  เลาะวัง.  กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์แสงดาว, หน้า ๙) กล่าวว่า ท้าวทรงกันดาล (ทองมอญ) มีบุตรธิดา รวม ๔ ท่านคือ

๑.    หม่อมอ่อน (ช)

๒.    หม่อมทับ (ช)

๓.    หม่อมทิม (ญ)

๔.    หม่อม (ญ) ไม่ทราบชื่อ

เชื้อสายของท้าวทรงกันดาล (ทองมอญ) สืบทอดมาจนถึงสมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี พระราชมารดาของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

เมื่อครั้งที่สมเด็จพระราชปิตุลาบรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าฯ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช พระราชอนุชาของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเรียบเรียงประวัติราชสกุลของพระองค์ มีผู้เขียนถวายพระองค์ว่า ท้าวทรงกันดาล (ทองมอญ) เป็นหม่อมห้ามของหม่อมเจ้า (พระราชโอรสของพระองค์เจ้าหรือเจ้าฟ้าในพระราชวงศ์อยุธยา) ตั้งบ้านเรือนอยู่ท่าสิบเบี้ย อยุธยา อันเป็นถิ่นของมอญอพยพ (จุลลดา ภักดีภูมินทร์.  ๒๕๖๔.  เลาะวัง.  กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์แสงดาว, หน้า ๘)