สวัสดีครับ วันนี้ขออนุญาตเล่าเรื่องการอุปสมบท หรือที่เรียกง่าย ๆ ว่าการบวช ของสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรส นะครับ
เมื่อตอนที่สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรสมีพระชนมายุ ๑๘ พรรษา พระองค์ได้รับราชการประจำในกรมราชเลขา มีหน้าที่เป็นพนักงานสารบบฎีกา กล่าวคือเป็นราชเลขานุการในทางอรรถคดี ทรงรับราชการได้ประมาณ ๒ ปี พระองค์มิได้หวังว่าจะบวช เนื่องจากกลัวจะเสียราชการ
แต่พระองค์ยังคงไปเฝ้าเสด็จพระอุปัชฌายะ และเรียนภาษามคธอยู่เป็นประจำ
พระอุปัชฌายะของพระองค์ คือ สมเด็จกรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์ พระองค์ท่านเป็ฯพระอุปัชฌายะ เมื่อคราวที่สมเด็จพระมหาสมณเจ้าฯ ทรงผนวชเป็นสามเณร
สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ได้ทรงพระนิพนธ์พระประวัติของพระองค์เรื่องการอุปสมบทไว้ว่า
“แต่ชะตาของเราเป็นคนบวชกระมัง”
สมเด็จพระมหาสมณเจ้าฯ ทรงเล่าว่า
“วันหนึ่ง เผอิญกรมพระเทวะวงศ์วโรปการทรงล้อสมเด็จพระมหาสมณเจ้าฯ ว่า “เป็นผู้เข้าวัดต่อหน้าพระที่นั่ง” คือต่อหน้าพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
แต่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวหาได้ทรงพระสำรวลตามไม่ ทรงถือเอาเป็นการ ทรงเกลี้ยกล่อมให้สมเด็จพระมหาสมณเจ้าฯ สมัครบวชให้ได้
พระมหาสมณเจ้าฯ ได้กราบทูลว่า “ถ้าบวชจะเป็นการทิ้งราชการ” แต่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชทานกระแสพระราชดำรัสอธิบายว่า ถ้าสมเด็จพระมหาสมณเจ้าฯ บวช จะได้ราชการเพียงไร ไม่เป็นอันทิ้งราชการ และไม่ต้องห่วงถึงยาย
ยายที่รัชกาลที่ ๕ ทรงกล่าวถึง คือ ท้าวทรงกันดาล (ศรี) ซึ่งเป็นพระชนนีของเจ้าจอมมารดาแพ พระราชมารดาของสมเด็จพระมหาสมณเจ้าฯ
ย้อนกลับมาเรื่องการบวช ปรากฎว่าพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงตรัสขอปฏิญญาจากสมเด็จพระมหาสมณเจ้าฯ ว่าจะบวช
สมเด็จพระมหาสมณเจ้าฯ ยังไม่ไว้ใจในการเปลี่ยนแปลงของตัวเอง จึงกราบทูลว่า ถ้าบวชแล้ว ถ้าสมเด็จพระมหาสมณเจ้าฯ จะสึก จะสึกเมื่อพ้นพรรษาแรก แต่ถ้าพ้นจากนั้นจะไม่สึก
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชทานปฏิญญาไว้ว่า ถ้าสมเด็จพระมหาสมณเจ้าฯ บวชได้ ๓ พรรษาแล้ว จักทรงตั้งให้เป็นต่างกรม ทรงอ้างสมเด็จพระปรมานุชิตชิโนรส ครั้งเป็นกรมหมื่นนุชิตชิโนรส เป็นตัวอย่าง
ในช่วงเวลานั้น สมเด็จพระมหาสมณเจ้าฯ มิได้สนพระทัยเรื่องการทรงกรมมากนัก
ทรงอุปสมบท
พอถึงวันศุกร์ที่ ๒๗ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๒๒ สมเด็จพระมหาสมณเจ้าฯ ทรงอุปสมบทที่วัดพระศรีรัตนศาสดาราม
ในการอุปสมบทครั้งนี้ มีสมเด็จกรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์เป็นพระอุปัชฌาย์ มีพระจันทรโคจรคุณ (ยิ้ม จนฺทร̇สี) วัดมกุฎกษัตริย์ เป็นพระกรรมวาจาจารย์
ความรักที่สมเด็จท่านมีต่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
สมเด็จพระมหาสมณเจ้าฯ ทรงเล่าไว้ว่า
“ถึงหน้าเข้าพรรษา ล้นเกล้าฯ เสด็จถวายพุ่มที่วัดนี้ เคยเสด็จทรงประเคนพุ่มพระเจ้าน้องยาเธอ ผู้ทรงผนวชใหม่ถึงตำหนักเป็นการทรงเยือนด้วย เสด็จกุฏิเรา ทรงประเคนพุ่ม เราเห็นท่านทรงกราบด้วยเคารพอย่างเป็นพระ แปลกจากพระอาการที่ทรงแสดงแก่พระองค์อื่นเพียงทรงประคองอัญชลี เรานึกสลดใจว่า โดยฐานเป็นพระเจ้าแผ่นดิน ท่านก็เป็นเจ้าของเรา โดยฐานเนื่องในพระราชวงศ์เดียวกัน ท่านก็เป็นพระเชษฐาของเรา โดยฐานเป็นผู้แนะราชการพระราชทาน ท่านก็เป็นครูของเรา เห็นท่านทรงกราบ แม้จะนึกว่าท่านทรงแสดงความเคารพแก่ธงชัยพระอรหันต์ต่างหาก ก็ยังวางใจไม่ลง ไม่ปรารถนาจะให้เสียความวางพระราชหฤทัยของท่าน ไม่ปรารถนาจะให้ท่านทอดพระเนตรเห็นเราผู้ที่ท่านทรงกราบแล้วถือเพศเป็นคฤหัสถ์อีก ตรงคำที่เขาพูดกันว่ากลัวจัญไรกิน เราตกลงใจว่าจะไม่สึกในเวลานั้น แต่หาได้ทูลไม่”
โปรดติดตามเรื่องของสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรสต่อในตอนหน้านะครับ
ข้อมูลประกอบการเล่าเรื่อง
ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จฯ กรมพระยา. (๒๕๖๒). เจ้านายและพระสนมเอก. กรุงเทพฯ: แสงดาว.
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น